بسم الله الرحمن الرحیم
روایتی از حضرت فاطمه زهرا(سلام الله علیها) نقل شده است که از پدر بزرگوارش حضرت محمّد مصطفی (صلّى اللَّه عليه و آله) پرسيد: اى پدر جان! سزاى مردان و زنانى كه نماز را سبك بشمارند چيست؟ رسول خدا(صلی الله علیه وآله ) فرمود: اى فاطمه، هر كس چه مرد باشد و چه زن، نمازش را سبك بشمارد، خداوند او را به پانزده مصيبت وگرفتاری مبتلا مىنمايد: که شش چيز آن در همین دنيا دامن گیر او می شود ، و آنها عبارتند از :
1 ) برداشته شدن خیر و برکت از عمر او
یکی از آثار سهل انگاری و اهمیت ندادن به نماز این است که خداوند خیر و برکت را از عمرچنین انسانی برمی دارد :« يَرْفَعُ اللَّهُ الْبَرَكَةَ مِنْ عُمُرِهِ »( فلاح السائل و نجاح المسائل، ص 22 ). راغب در مفردات می گوید برکت یعنی : ثبوت خير و فزونى بخشش الهى در چيزى .
بنابراین کسی که برکت از عمرش برداشته شود یعنی اینکه ممکن است عمرش طولانی باشد ، ولی خیر و و سعادتی در آن نیست و توفیق هیچ عمل خیری را که به عنوان باقیات الصالحات باشد ، در عمر و زندگیش ، پیدا نمی کند. برعکس کسی که عمر پربرکت دارد یعنی سرشار از خیر و فضل سعادتمندی است . ممکن است کوتاه باشد ولی در عین حال خداوند توفیق انجام کارهای بزرگ و ماندگار به او عنایت می کند و او باقیات الصالحاتی از خود به جا می گذارد .
2 ) برداشته شدن خیر و برکت از روزی او
دومین بلا وگرفتاری که به خاطر سبک شمردن نماز چه رسد به ترک آن ، دامنگیر انسان می شود این است که خدای سبحان خیر وبرکت را از روزی او بر می دارد:« وَ يَرْفَعُ اللَّهُ الْبَرَكَةَ مِنْ رِزْقِهِ »(همان ).
با توجه به معنای برکت که به آن اشاره شد ، بی برکتی روزی ، یعنی اینکه خیر و ثبات در آن نباشد و در موقعیت های حساس زندگی آبروی انسان را نتواند حفظ کند ، در حالی که نيكوترين مال آن است كه جان و عرض ( آبرو، حيثيّت) انسان بوسيله آن حفظ شود:« خَيْرَ الْمَالِ مَا وَقَى الْعِرْض »( وسائل الشيعة ، ج 21 ، ص 557 ). انسانی که برکت از روزیش برداشته شده باشد ، به هردری بزند و هرچقدر شبانه روز تلاش کند ، از نیاز مندی خارج نمی شود و همیشه احساس کمبود اقتصادی می کند ، حتی ممکن است در آمد هنگفت داشته باشد ، ولی در عین حال احساس فقر و گرفتاری اقتصادی می کند.
3 ) محو شدن نشانه ای صالحان از چهره ای او
یکی دیگر از آثار سبک شمردن نماز این است که خدای سبحان نشانه ای صالحان را از چهره ی او محو می کند:« وَ يَمْحُو اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ سِيمَاءَ الصَّالِحِينَ مِنْ وَجْهِهِ ». سیما در اصل به معنای علامت و نشانه است . خواه این علامت در صورت باشد یا در جای دیگر بدن ، هرچند ، در استعمال روزمره فارسی ، به نشانه های صورت و وضع ظاهری چهره گفته می شود.
بنابراین سيماى نورانى و ملکوتی صالحین که حاكى از:« سِيماهُمْ فِي وُجُوهِهِمْ مِنْ أَثَرِ السُّجُودِ » است ، از چهره انسانی که نماز را سبک می شمارد ، برداشته می شود و چهره اش نورانیت و جذابیت ندارد.
4 ) عدم در یافت پاداش و ثواب در برابر اعمال خود
چهارمین مصیبت و بلایی که در اثر سبک شمردن نماز دامن گیر انسان می شود این است که در برابر کارهای (خیری) که انجام می دهد ، اجر و پاداش به او داده نمی شود:« وَ كُلُّ عَمَلٍ يَعْمَلُهُ لَا يُؤْجَرُ عَلَيْهِ »، عدم در یافت اجر و پاداش در برابر اعمال نیک ، بیانگر این مطلب است که اعمالش مقبول درگاه حضرت احدیت قرار نگرفته است ، چرا که (در صورت ترک نماز ) نمازی در کنار آن اعمال وجود ندارد و یا در اثر سبک شمردن نماز ، نمازگزار به گونه ای آن را انجام داده است که شرایط قبول را ندارد ، اگر نماز کسی قبول نشد سایر اعمال او نیز ، قبول نمی شود. چنانکه از امام صادق(علیه السلام) نقل شده است که فرمود :« أَوَّلُ مَا يُحَاسَبُ بِهِ الْعَبْدُ عَلَى الصَّلَاةِ ... وَ إِذَا رُدَّتْ عَلَيْهِ رُدَّ عَلَيْهِ سَائِرُ عَمَلِهِ، اولین چیزی که از بنده در قیامت مورد حساب قرار می گیرد نماز است اگر نماز رد بشود سایر عملش نیز رد می شود و قبول نمی شود »( من لا يحضره الفقيه ، ج 1 ، ص 208 ).
5 ) عدم استجابت دعای سهل انگار در نماز
پنجمین بلا ومصیبتی که به خاطر سبک شمردن نماز دامن گیر نماز گزار می شود ، بالا نرفتن دعای او به سمت آسمان است :« وَ لَا يَرْتَفِعُ دُعَاؤُهُ إِلَى السَّمَاءِ » بالا نرفتن دعا به سمت آسمان ، کنایه از عدم استجابت آن است. آری چگونه دعای کسی بالا رفته به اجابت برسد ، درحالی که این دعا از زبانی صادر شده است که حاضر نیست ، با خالق و رازق و مدبرش به راز و نیاز و گفتگو بپردازد و از قلب و دلی برخواسته است که خدای سبحان در آن جایگاهی ندارد که اگر جایگاهی می داشت ، نماز را که مهم ترین وسیله ارتباط انسان با خداست ، سبک نمی شمرد و یاخدای نکرده ترک نمی کرد.
6 ) عدم استجابت دعای دیگران در حق او
ششمین مصیبتی که به خاطر سبک شمردن نماز، در دنیا گریبان گیر انسان می شود این است که او هیچ بهره ای در دعای بندگان شایسته ای خدای سبحان ندارد و مشمول دعای آنان نمی شود:« وَ السَّادِسَةُ لَيْسَ لَهُ حَظٌّ فِي دُعَاءِ الصَّالِحِينَ ». چقدر گناه استخفاف به نماز سنگین است که انسانی که دچار این بی ادبی در محضر الهی است ، دعای خودش مستجاب نمی شود که هیچ ، حتی دعای بندگان شایسته ای خداوند هم ، در حق او مستجاب نمی شود وبهره ای در دعای آنها ندارد. در حالی که براساس روایات متعدد ، دعای دیگران در حق انسان ، بسیار به اجابت نزدیک است(:« لَيْسَ شَيْءٌ أَسْرَعَ إِجَابَةً مِنْ دَعْوَةِ غَائِبٍ لِغَائِبٍ »)، زیرا گویا با زبانی خدای سبحان را خوانده است که با آن زبان گناه نکرده است ، یعنی با زبان دیگران ، ولی گناه سبک شمردن و ترک نماز ، از بس که بزرگ وسنگین است ، حتی مانع استجابت این دعا نیز ، می شود.
اما نهُ مصیبت دیگر سه تای آن در وقت مرگ ، سه تای آن در قبر و سه تای آن در قیامت دامنگیر او می شود، اما سه تای که دروقت مرگ به او می رسند ، عبارتند از :
1 ) با حالت خوارى و زبونى جان مىدهد:« أَنَّهُ يَمُوتُ ذَلِيلًا» .
2 ) گرسنه مىميرد:« يَمُوتُ جَائِعاً ».
3 ) تشنه جان مىسپارد، به گونهاى كه اگر از آب رودخانههاى دنيا به او بدهند، سيراب نگشته و تشنگىاش برطرف نخواهد شد:« يَمُوتُ عَطْشَاناً فَلَوْ سُقِيَ مِنْ أَنْهَارِ الدُّنْيَا لَمْ يُرَوِّ عَطَشَهُ ».
اما سه مصيبتى كه در قبرش بدان گرفتار مىگردد ، بدين قرار مىباشد:
1 ) خداوند فرشتهاى را بر او مىگمارد تا او را در قبر نگران و پريشان نموده و از جايش بركند« يُوَكِّلُ اللَّهُ بِهِ مَلَكاً يُزْعِجُهُ فِي قَبْرِهِ ». « يُزْعِجُهُ » ازعاج بمعنای مضطرب و بی قرار ساختن و چیزی را از جایش کندن است (تاج العروس ، ج 3 ، ص 391 ).
2 ) خداوند گور را بر او تنگ مىگرداند:« يُضَيَّقُ عَلَيْهِ قَبْرُهُ »
3 ) قبرش تاريك مىشود:« وَ تَكُونُ الظُّلْمَةُ فِي قَبْرِهِ ».
و مصائبى كه در روز قيامت، هنگام بيرون آمدن از قبر، بدان مبتلا مىشود، عبارت است از:
1 ) خداوند فرشتهاى را بر او مىگمارد تا در حالى كه مردم به او مىنگرند، او را به رو بر زمين بكشد« أَنْ يُوَكِّلَ اللَّهُ بِهِ مَلَكاً يَسْحَبُهُ عَلَى وَجْهِهِ وَ الْخَلَائِقُ يَنْظُرُونَ إِلَيْهِ »
2 ) از او حساب سخت و دشوار مىكشند:« وَ يُحَاسَبُ حِساباً شَدِيداً »
3 ) خداوند هرگز نظر رحمت به او ننموده و از بديها پاكيزهاش نمىگرداند، و براى او عذاب دردناكى خواهد بود:« وَ لَا يَنْظُرُ اللَّهُ إِلَيْهِ وَ لَا يُزَكِّيهِ وَ لَهُ عَذَابٌ أَلِيمٌ »( فلاح السائل و نجاح المسائل، ص 22 ).
دراین صفحه از فضای گسترده ای مجازی مقالات پژوهشی این جانب که بعضی از آنها در مجلات ونشریه ها وکتابهای مجموعه مقالات برتر چاپ شده اند وهمچنین مطالب فرهنگی تحلیلی که درنشریه اجتماعی فرهنگی ادبی«قلم » درچندین شماره به نشر رسیده اند ، روی میز مطالعه بازدیدکنندگان عزیز قرار می گیرد امید است که برای شما دوستان گرامی قابل استفاده باشد.